14 september 2019

Mondiale filosofische eenheid in verscheidenheid?
Hoe rijmen we de lappendeken van filosofische systemen met elkaar?

PRAKTISCH

• Koningin Astridlaan 7 8400 Oostende
• 9u30-12u30 & 14u00-17u00
• Kostprijs voor de volledige dag €30,00
• Inschrijven via het inschrijvingsformulier of mail naar: info@camelotvlaanderen.be
  Uw mail of bevestigingsmail geldt als inschrijving. Aantal plaatsen is beperkt
• Over te schrijven op rekening BE61 7350 5298 4317 van VZW CAMELOT-VLAANDEREN.

Ochtendlezing door prof. Els Janssens

9u30 – 12u30

Prof. Els Janssens, geestelijk testamentuitvoerder van wijlen prof. Ulrich Libbrecht, staat met ons stil bij de rijkdom van de levensbeschouwelijke diversiteit die zich mondiaal ontwikkeld heeft. Ze gebruikt hiervoor het comparatief model van Ulrich Libbrecht.

Hierin staat de verhouding tot de natuur, tot de rationeel-technologische mogelijkheden van de mens en tot het gegrepen worden door het bestaansmysterie centraal. Hoe wordt dit in verschillende culturen geïnterpreteerd en hoe kunnen we hierin ondanks de grote verschillen toch een gemeenschappelijkheid vinden?

Waar het westerse wereldbeeld vooral de verscheidenheid en de afgescheidenheid benadrukt, vertrekken de tradities van het Verre Oosten van een fundamentele eenheid ( dualisme versus monisme). In het boeddhistische wereldbeeld leidt dit tot een fundamentele empathie voor al wat leeft, in de taoïstische filosofie tot nederigheid en een diep vertrouwen in de natuur en de natuurlijke processen. Prof. Libbrecht zag hierin een noodzakelijke aanvulling van ons westerse rationele wereldbeeld en nieuwe perspectieven binnen de levensbeschouwelijke, sociale en ecologische crisis waarin we ons bevinden. Hierbij vormen het lichaam, de ratio en de innerlijke beleving gelijkwaardige bronnen van informatie.

Het ‘in de wereld zijn’ vraagt een hart dat uitgaat naar al wat leeft, een gegrepen zijn door het kosmische mysterie waar we deel van uitmaken en een rationeel inzicht dat wars van eigenbelang zoekt naar adequate oplossingen. De mens heeft op verschillende plekken in de wereld en in verschillende tijden een wijsheid ontwikkeld die dreigt verloren te gaan in de informatieovervloed van iedere dag. We gaan op zoek naar die essentiële inzichten die ons terug doen thuiskomen in de wereld.

Toen ik vijfentwintig jaar geleden kennis maakte met de School voor Comparatieve Filosofie en bij de inleiding door Ulrich Libbrecht ingewijd werd in dit model, zwaaiden de deuren van de wereld open. Dat was het! Na jaren wachten, zoeken, hopen, lezen en studeren. Dit uitermate begrijpelijk wiskundig model (het is eenvoudig in zijn opzet, maar zeer complex in zijn details – Ulrich begon als wiskundige) en de bloemrijke uitleg door prof. Libbrecht deden al mijn frustraties en ellende van het enge systeemdenken smelten als sneeuw voor de zon. Eindelijk was daar de synthese van alles.

Prof. Els Janssens, voorzitter van het Libbrechtgenootschap, brengt in zeer toegankelijke stijl het model van Ulrich Libbrech aan de man/vrouw en voegt er haar persoonlijke meerwaarde aan toe. Het model wordt meteen een leidraad voor het “goede leven“.

Wie deze uiteenzetting mist, is gedoemd te blijven dwalen in de gigantische tuinen van de Babylonische verwarring, terwijl het alles verhelderend inzicht hier gewoon voor het grijpen ligt. Een must do, en nog wel een zeer aangename.

Namiddaglezing door prof. Marc Van den Bossche en VUB rector Caroline Pauwels

14u00 – 17u00

De lezing van prof. Janssens wordt gevolgd door twee al even boeiende lezingen over enerzijds Martin Heidegger door prof. Marc Van den Bossche anderzijds over Hannah Arendt door rector Caroline Pauwels, respectievelijk hoogleraar cultuurfilosofie aan en rector van de Vrije Universiteit Brussel.

In de ochtendlezing waarin het denken van Ulrich Libbrecht centraal staat, zit een duidelijke kritiek vervat op een beeld dat het westerse denken al eeuwenlang overheerst: de mens die zich als rationeel wezen verhoudt tot de wereld. We kennen allen het befaamde motto van René Descartes: ik denk dus ik ben. Maar wat betekent dat dan, een ‘ik’ zijn? En hoe denkt dat ‘ik’? Hoe is het in-de-wereld? Hoe verstaat het die wereld? Hoe geeft dat ik zin en betekenis aan alles wat zich in die wereld voordoet? Misschien gaat veel van een actueel aanwezig onbehagen over zin- en betekenisloosheid net terug op een te éénzijdig beeld van ons in-de-wereld-zijn dat louter rationeel en technisch lijkt ingevuld te worden, zoals in de ochtendlezing al duidelijk zal worden.

Met het denken van Martin Heidegger als rode draad probeert Marc Van den Bossche de complexiteit van ons in-de-wereld-zijn recht te doen. Wij zijn niet alleen maar rationeel, we zijn ook lijfelijk en emotioneel. We worden ‘gepakt’ door stemmingen. En we zijn geen ‘ik’ dat vanuit zichzelf betekenis geeft aan de wereld rondom ons. We zijn altijd een ik met anderen.

Bovendien: de mens is een erotisch wezen. Eros betekent verlangen en begeerte. Mensen verlangen naar een zin- en betekenisvol leven. Lange tijd werd die zoektocht ingevuld via een omweg naar hogere, vaak goddelijke sferen. Maar welke antwoorden zouden we bekomen als we het bij een louter aardse invulling daarvan houden en lichamelijkheid en emotie centraal stellen? Vanuit deze vraag begint Van den Bossche een zoektocht naar wat er aan dat verlangen naar zin en aan de mogelijke vervulling ervan voorafgaat. Wanneer spreken we over zin? Wanneer is iets betekenisvol voor ons? Marc Van den Bossche neemt hier geen genoegen met ingeburgerde ideeën die het hebben over een ‘ik’ dat autonoom, soms zelfgenoegzaam in het leven en in de wereld zou staan, geleid door rationele vermogens. Het beeld dat hij schetst is er daarentegen een van de mens die door en door met een wereld vervlochten is en wiens vraag naar zin en betekenis gekleurd wordt door de sfeer van een omgeving, de stemmingen die we ondergaan, de gevoelens die daarbij ontstaan, de lijfelijkheid en zinnelijkheid die mee de toon zetten. En er is altijd de ander als dialoogpartner, er is de gemeenschapsvorming waarvoor Van den Bossche hoog inzet op het menselijke verbeeldingsvermogen en op het rijke en veelkleurige palet van ons mens-zijn-in-de-wereld in al z’n complexiteit. Marc Van den Bossche brengt Martin Heidegger en Hannah Arendt samen en illustreert hun denken met voorbeelden uit de actualiteit. Uiteindelijk blijkt het – – de liefde te zijn die ons het penseel van een zin- en betekenisvol leven laat voeren. Dat wist Hannah Arendt, dat wist Martin Heidegger. Dat wisten zij samen. Ze hadden het overigens ook samen beleefd, voor Hannah Arendt, naar de USA vertrok op de vlucht voor het aanrukkend fascistisch antisemitisme. Zij waren immers een tijdlang minnaars geweest.

Als kers op de taart komt onze geliefde rector Caroline Pauwels ons meer specifiek onderhouden over Hannah Arendt. Zij is een fervent bewonderaarster van Hannah Arendt. Haar droom is nog ééns te doctoreren over haar. Indien zij op het ogenblik van het drieluik reeds genezen verklaard is, zal zij graag haar inzichten met u delen. Indien zij nog herstellende is, zal dit uiteraard gebeuren door prof. Marc Van den Bossche, die ook hierin gepokt en gemazeld is. We hopen dat ze erbij zal zijn, en zo zij nog herstellende is, zal zij in ieder geval moreel present zijn. Uw talrijke aanwezigheid op de lezing, zal haar dan ook een hart onder de riem zijn. We wensen haar hoe dan ook een voorspoedig herstel, want haar positieve reactie op alles wat haar bezielt, omringt en nu overkomt, is een baken voor ons allen en een voorbeeld voor de wetenschappers om zich actief bezig te houden met hun eigen in-de-wereld-zijn en dat van degenen voor wie ze het doen, dus wij allen.

Deze drie lezingen vormen een geheel, zodat enkel kan ingeschreven worden op het geheel. We kunnen u evenwel verzekeren dat het geheel zo boeiend zal zijn, dat u spijt zult hebben van het feit dat de dag voorbij is.

Daniel Crabeels
Voorzitter

Christian Toisoul
Secretaris

Nuttige Bronnen bij deze lezingen

• Libbrecht, U. (1995). Geen muren rond culturen. Leuven: Davidsfonds.(Download gratis op de de website van de Libbrechtgenootschap)
• Libbrecht, U. (2000). Een glimlach uit het Oosten. Leuven: Davidsfonds. (Download gratis op de de website van de Libbrechtgenootschap)
• Libbrecht, U., Kimmerle, H., Janssens, E. (red.) (2016). Filosofie zonder grenzen. Antwerpen/Apeldoorn: Garant.
• Van Den Bossche, M. (2017). De zinnen van het leven. Of de kunst van het verstaan. VUBPress
• Voor de boeken van Ulrich Libbrecht: zie Bibliografie

LUNCH

Facultatief wordt een lunch aangeboden in het Thermae Palace (€35). Enkel mits inschrijving op voorhand en betaling via bovenstaand rekeningnummer

Deze dag wordt georganiseerd door de VZW Camelot Vlaanderen werkgroep FILOSOFIE ZONDER GRENZEN in samenwerking met de VZW Libbrechtgenootschap